Duyu bütünleme terapisi 1960 lı yıllarda Amerikalı doktor J.Ayres tarafından, University of Southern California ‘da yapılan araştırma ve çalışmaların ardından uygulamaya konulmuş, devam eden süreçte tün dünyada, çocuklar için, özellikle otizm başta olmak üzere birçok problemin çözümünde oldukça önemli bir terapi yöntemi olarak uygulanmaya başlanmıştır.
Duyu bütünleme terapisinde çocukların yaşadıkları duyusal tecrübelerin nörofizyolojik adaptasyonu ve çocuğun duruma uygun adaptif cevap açığa çıkarması sağlanır. Bu sayede çocuğun çevresiyle olan sosyal, duygusal ve fiziksel etkileşimine pozitif yansır.
Kişinin vücudu ve çevresinden aldığı duyu bilgileri beyinde bilginin kavranması, yorumlanması ve bütünleştirilmesi işlemlerinden geçerek, ortaya çıkan duysal bilginin kullanılarak organize bir cevap açığa çıkarılması sağlanır. Böylece çocuk dış dünyadan gelen duyu bilgilerine adapte olur.
Duyu bütünleme, duyu organları tarafından algılanan duyuların beyinde işlenmesini ve uygun cevaplar üretilmesini sağlayan süreçtir. Bu sürecin beklenildiği gibi işlemesi, kişinin çevresi ile uyumlu hareket edebilmesini sağlar.
Duyu bütünleme bozukluğu ise, beynin, çevredeki duyusal uyaranları beklenildiği gibi algılayıp işleyememesine, yani duyuları bütünleyememesine sebep olan durumdur. Bu durum, çocuğun davranışsal problemler ve öğrenme problemleri yaşamasına sebep olur.
Duyu bütünleme terapileri ise, günlük hayatlarında zorluklar yaşayan çocukların, kontrollü ortamlarda, uzmanlar eşliğinde, farklı duyusal uyaranlara maruz kalarak, günlük hayattaki uyaranlara karşı olan tolerasyonunu arttırmayı hedefler.
Duyu Bütünleme Nedir?
İnsanın yedi bölümden oluşan duyu sistemi; görme, duyma, dokunma, tat alma, koku alma, hareket-denge ve vücut farkındalığı duyularını sistematik olarak işleyip organize eder. Bu organizasyon bütünlüğüne duyu bütünleme denir.
Duyusal kayıt, bu bütünleme sürecinin ilk safhasıdır. Bu safha duyusal farkındalığı başlatır, konumlama ve dikkat aşaması ise duyusal kayıtla başlayan farkındalığı pekiştirir ve katmanlı bir anlam üretir. Bu anlam, yorum ve fiziksel cevabın organizasyonunu doğurur. Süreç sonunda, duyusal cevabın uygulanışıyla dışarıdan etki eden duruma refleks gösterilir.
Duyu Bütünleme Bozukluğu
Fiziksel bir faaliyette bulunacak olan çocuk, fiziksel eylemi gerçekleştirirken; neyin, ne sürede, nasıl bir uzaklıkta, ne konumda olduğunu ve hareketin yönünü, duyusal bütünlüğü aracılığıyla bilerek fiziksel eylemi problemsiz bir şekilde gerçekleştirir. Duyusal bütünlüğün işlerliğini yitirmesi durumu ve bu durumun yarattığı problemler, duyu bütünleme bozukluğu olarak adlandırılır.
Bu bozukluğu yaşayan kişi, duyusal uyaranlara normalin üzerinde ya da altında tepkiler verebilir veya doğrudan tepki vermek yerine duyusal uyaran arayışı içerisinde olabilir. Duyu bütünleme bozukluğu yaşayan çocuklar, güneş ve yüksek ışık yansıtan cisimlere, elektrik süpürgesi sesi gibi yüksek seslere karşı, uyaran problemi sebebiyle aşırı hassasiyet gösterebilir. Yine bu çocuklarda ince ve kaba motor gelişim süreçlerinde çeşitli aksaklıklar yaşandığı gözlemlenmektedir.
Duyu Bütünleme Eğitimi
Duyu bütünleme eğitimi planlanmadan önce, uzman terapist, çocuğun duyusal sistemini değerlendirerek başlar. Hangi sistemlerin etkilendiğini belirlemek için özel olarak tasarlanmış kontrol listeleri hem ebeveynler hem de terapist tarafından doldurulur.
Değerlendirme sonrasında çocuğa özel bir eğitim programı oluşturulur. Bu eğitim programında eğlenceli ve oyun temelli aktivitelerle, terapist, çocuğun dokunma, ses, görme ve harekete nasıl tepki verdiğini değiştirmeye çalışır.
Duyu Bütünleme Terapisi
Amerikalı Doktor J. Ayres tarafından geliştirilen terapiyle, çocuklarda görülen nörofizyolojik adaptasyon sorunu ve duruma uygun cevap üretebilme yetisinde probleme yol açan sorunlar saptanarak pozitif etkileşimin yolu açılır.
Terapi sonucunda, çocuğun çevresindeki uyaranlara karşı organize olamaması durumunda, önceden edinilmiş duyusal bilginin açığa çıkarılarak sosyal, duyusal ve fiziksel iletişimin kolaylaştırılmasını hedefler.
Duyu Bütünleme Aktiviteleri
Çocuklar için duyu bütünleme aktiviteleri, çocuklara, farklı duyusal uyaranları tanıyıp alışma ve eğlenceli vakit geçirirken duyusal bütünleme becerilerini geliştirme fırsatı sunar. Çocuklarla evde ya da dışarıda kolayca yapılabilecek bazı aktiviteler seçilebilir.
Bu aktivitelere örnek olarak karşılıklı top atıp tutma, çarşaf içerisinde sallanma, hayvanlarla dokunarak iletişim kurmak, hayvanları taklit etmek, çıplak ayakla çimenlerde oynamak, müzik eşliğinde birlikte ritmik dans etmeyi denemek verilebilir.
Bu aktiviteler yapılırken en önemli şeylerden biri de çocuğunuz ile güzel zaman geçirmektir.
Duyu Bütünleme Kitap
Duyu bütünleme ile alakalı farklı kitaplar mevcuttur. Bu kitaplardan bazıları bu bozukluğu sahip olan çocuklar için yazılmışken bazıları ise çocukların ebeveynleri için yazılmıştır.
Bu bozukluğa sahip olan çocuklar için yazılan kitaplar, renkli görseller ve çeşitli egzersizler ile terapiye destekleyici olarak kullanılabilmektedir. Çocukların gerek terapi esnasında gerekse terapi sonrası evde aileleri ile birlikte bu kitaplardan yararlanması sağlanarak sürecin verimli ilerlemesi sağlanabilir.
Buna karşın, ebeveynler için yazılmış kitaplar, bu bozukluğa sahip olan çocuklarına nasıl yaklaşabilecekleri, onun için neler yapabilecekleri ya da ne yapmamaları gibi konularda ebeveynlerin bilinçlendirilmesini hedefler. Terapiler kadar evde ebeveynlerin davranışları da çocuğun gelişim sürecine etki etmektedir. Bu nedenle, ebeveynlerin de bilinçlenmesi duyu bütünleme terapisinin önemli bir parçasıdır.
Duyu Bütünleme Materyalleri
Duyu bütünleme materyalleri ve malzemeleri, çocukların farklı duyu organlarını kullanmaları ve farklı duyulara alışmaları için önemlidir. Bu materyaller birbirinden farklı duyuları harekete geçirecek şekilde tasarlanmıştır.
Örneğin, dikenli toplar, bulgur, fasulye, taşlar, sünger, çimen gibi birçok materyal dokunma duyusunu çalıştırmak için kullanılırken, denge tahtası gibi materyaller vestibüler duyuyu, yani denge duyusunu çalıştırmak için kullanılabilir.
Önemli olan şey, her çocuğun ona özel ihtiyaçlarına yönelik materyallerin seçilmesidir.
Duyu Bütünleme Odası
Duyu bütünleme odası, bu bozukluğa sahip olan çocukların terapi ve eğitiminde kullanılan özel materyaller ile donatılmış bir odadır. Bu odada, çocuklar kontrollü olarak farklı duyusal uyaranlara maruz bırakılarak, günlük hayatta karşılaşabilecekleri durumlara hazırlanabilirler.
Duyu bütünleme odalarında renkli ışıklar, obje projeksiyonları, su yatağı, farklı kokular, terapi salıncağı, müzik, farklı dokularda yüzeyler gibi özellikle seçilmiş terapi ve eğitim materyalleri bulunmaktadır.
Terapiyi uygulayan uzman, odanın içinde çocuğun tetiklenmeyeceği oranda farklı duyuları tecrübe etmesine yardımcı olarak gelişme kaydedilmesini sağlar.
Duyu Bütünleme Egzersizleri
Duyu bütünleme egzersizleri ve çalışmaları, odaklanılmak istenilen duyuya göre farklılaşmaktadır.
Örneğin, vestibüler duyuyu harekete geçirmek için trambolinde zıplamak, kaydıraktan kaymak gibi egzersizler yapılabilir. Proprioseptif duyu içinse tırmanmak, markette alışveriş arabalarını itmek, bahçedeki yaprakları tırmıkla toplamak gibi günlük aktiviteler uygulanabilir. Derin basınç egzersizi olarak ise yastıklarla veya yorganlarla çevrili şekilde yatmak, küçük titreşimli masaj aletleri tutmak gibi şeyler yapılabilir.
Çocuğunuzu zorlamadığı sürece yaratıcı ve alternatif egzersizler üretebilirsiniz. Egzersizleri mutlaka öncelikle çocuğunuzun terapistine danışın.
Duyu Bütünleme Etkinlikleri
Evde yapılabilecek pek çok duyu bütünleme etkinliği vardır. Bu etkinliklerdeki amaç çocuğunuzla birlikte eğlenirken, onu kesinlikle zorlamadan, çeşitli duyusal uyaranlara maruz bırakarak belirli becerilerinin gelişmesine yardımcı olmaya çalışmaktır.
Evde, çocuğun kendi etrafında dönmesi, yatağın üzerinde zıplama, yastık savaşı yapmak, çiçek ekmek, fasulye, pirinç gibi farklı boyutta ve sertlikte ürünlerin dolu olduğu bir kapın içine el sokmak, ellere ve ayaklara karşılıklı şekilde farklı kremler ve yağlar sürmek gibi herkesin kolayca uygulayabileceği etkinlikler yapılabilir.
Duyu Bütünleme Oyuncakları
Duyu bütünleme oyuncakları, farklı duyusal uyaranlara sahip, çocukların bütünleme becerisini geliştirmekte kullanılması için tasarlanmış özel oyuncaklardır.
Dikenli toplar, wilbarger terapi fırçası, farklı dokularda kumaşlar ve yastıklar gibi oyuncaklar dokunsal duyuyu, ses taklit kartları, dil terapi kartları gibi kartlar hem işitsel hem de görsel duyuları, denge tahtası ve salıncaklar vestibüler duyuyu ve farklı kokulu oyuncaklar ise koku duyusunu uyarmak için kullanılabilir.
Bebeklerde Duyu Bütünleme Bozukluğu Belirtileri
Bebeklerde duyu bütünleme bozukluğunun fark edilebilmesi çoğu zaman daha zordur fakat çocuğunuzu yakından gözlemeniz durumunda bazı belirtileri anlayabilmeniz mümkündür.
Bebeklerde duyu bütünleme bozukluğu belirtileri kendi kendine oturmakta ya da vücudunu tutmakta güçlük çekmek, kolay korkmak, bebek heceleri çıkartmakta zorlanmak, banyo yapmaktan hiç hoşlanmamak, hareket ettirilmekten rahatsız olmak, ellerini bir araya getirememek şeklinde görülebilir.
Bu belirtilerden bazılarının olması kesin bir sonuca işaret etmemektedir. Çocuğunuzda bu belirtileri fark etmeniz durumunda kesinlikle bir uzmana danışılmalıdır. Terapiye erken başlanması, terapinin verimini önemli ölçüde arttırabilmektedir.
Duyu Bütünleme Terapisi Ücreti
Duyu bütünleme terapisi ücreti bazı etkenlere bağlı olarak farklılık gösterebilmektedir. Fiyatın belirlenebilmesi için öncelikle çocuğunuzun duyu bütünleme becerileri değerlendirilmeli ve sonrasında ihtiyaç duyduğu terapi yöntemi kararlaştırılmalıdır. Çocuğunuzun ihtiyaçları terapi ücretine etki eden önemli faktörlerden biridir.
Bir diğer etken ise terapiyi hazırlayan ve sürdüren uzmanın alandaki bilgi ve tecrübesidir. Bir uzmanın alanda daha bilgili ve tecrübeli olması terapi ücretini arttırabilmektedir.
